Tegoroczni finaliści i finalistki konkursu im. Tadeusza Mazowieckiego wzięli na warsztat problemy współczesnej Europy, związane z odpowiedzialnością za środowisko naturalne, migracją, tożsamością jednostki, jej rolą w otaczającym świecie i strachem przed niepewną przyszłością.
Nierówności społeczne, szczególnie dostrzegalne w różnicach płac, wyzyskiwanie pracowników przez wielkie korporacje oraz niszczenie środowiska naturalnego – te wątki dostrzegamy na przykładzie historii Antka, kierowcy tira przewożącego produkty firmy Amazon. Zwycięski materiał Magdaleny Szaniawskiej-Schwabe i Reinharda Laska unaocznia skutki strategii minimalizacji kosztów, przez którą cierpią zarówno pracownicy, jak i środowisko naturalne. Zwycięski reportaż „Zglobalizowana paczka – ile naprawdę kosztuje sukces firmy Amazon” zwrócił uwagę jury swoją wrażliwością oraz tym, jak w zwarty i spójny sposób opowiadał tę ważną historię.
Z pracy Magdaleny Szaniawskiej i Reinharda Laska w sposób racjonalny, jak i emocjonalny dowiadujemy się ile faktycznie kosztuje sukces firmy Amazon. Dla firmy jest to uzasadnione ekonomicznie, ze względu na polsko-niemieckie różnice płac, generuje jednak olbrzymie koszty ekologiczne. Autorom udało się zdemaskować podobne praktyki, jako współczesną formę wyzysku. Opowiedziany w cudownie zwarty i wielowątkowy sposób reportaż pozwala również spojrzeć inaczej na relacje polsko-niemieckie – decyzję jury uzasadniła Bogna Koreng, kierowniczka radia MDR.
Reporterzy Fred Pilarski i Riccardo Wittig skupili się na nietypowej bohaterce. „Odra – droga wodna czy naturalny raj?” opowiada o sporze, w którym ścierają się racje ekonomiczne oraz ekologiczne. Uregulowanie dna Odry mogłoby przynieść ogromne zyski z handlu i turystyki oraz umożliwiłoby transport drogą wodną dziesiątek tysięcy ton towarów rocznie. Jednak na skutek zmiany poziomu wody polsko-niemiecka rzeka przestałaby być domem dla setek gatunków ptaków, ryb i innych zwierząt. Autorzy reportażu starają się zrozumieć stanowiska różnych stron konfliktu oraz zadają pytanie, czy zaawansowane rozwiązania technologiczne mogłyby umożliwić pogodzenie odmiennych racji.
Równie złożone tematy porusza Vivien Pieper w reportażu „Agata sama w domu – codzienność rodziny migracyjnej w Polsce”. Przedstawia w nim wielodzietną rodzinę, która stara się stawić czoła wyzwaniom związanym z pracą ojca oraz najstarszego syna w Niemczech. Materiał zrealizowany przez platformę MDR opowiada o tęsknocie za bliskimi, wykluczeniu oraz trudzie fizycznej pracy wykonywanej bez prawnego czy socjalnego zabezpieczenia. Powrót do ojczyzny i połączenie bliskich nie jest jednak możliwe ze względu na niskie płace w Polsce.
Innym zaangażowanym społecznie projektem jest reportaż TVN 24 „Ziemia obiecana” Arkadiusza Wierzuka, krytykujący zamknięcie granicy polsko-białoruskiej. Zaprezentowano w nim doświadczenia uchodźców przybywających do Europy przez polską granicę. W Polsce zostają automatycznie uznani za nielegalnych, jeśli uda im przedostać się do Niemiec – mają szansę na rozpoczęcie nowego życia. Materiał pokazuje konsekwencje różnych polityk migracyjnych w świecie, w którym miliony osób są zmuszone do ucieczki z własnej ojczyzny.
Z kolei Piotr Czyszkowski, Piotr Kucznir i Radosław Bugajski w reportażu „Tajemnice Dolnego Śląska – amerykański szpieg” przenoszą nas do okresu po II wojnie światowej. Wówczas region stał się polem działań wywiadowczych mocarstw, które kontynuowały walkę o wpływy w Europie Środkowej. W reportażu została przywrócona mniej znana historia Dolnego Śląska.
Perspektywę historyczną poznajemy również w reportażu „Opowieści dziewczęce” zrealizowanym przez Barbarę Sieroslawski. Wojenne oraz powojenny losy trzech kobiet – Polki, Niemki, Żydówki – skłaniają do refleksji na temat tożsamości i dialogu ponad uprzedzeniami.
Autorzy i autorki reportaży wyróżnionych w konkursie Polsko-Niemieckiej Nagrody Dziennikarskiej im. Tadeusza Mazowieckiego konfrontują się z problemami współczesnej Europy. Większość wyróżnionych materiałów ukazuje bohaterów i bohaterki osadzonych w centrum wielkich konfliktów, a ich historie reprezentują doświadczenia całych zbiorowości. Uświadamiają nam, z jakimi wyzwaniami spotyka się jednostka w dzisiejszym świecie. Gdy pandemia powoli schodzi na dalszy plan, wojna, migracje, konflikty tożsamościowe, wyzwania ekologiczne oraz ekonomiczne coraz wyraźniej naznaczają naszą codzienność. Stąd równie kluczowa rola reportażystek i reportażystów, którzy pozwalają nam odnaleźć siebie w prezentowanych historiach, dbają o zachowanie świadectw podobnych doświadczeń, nierzadko wyprowadzając odbiorców ze strefy komfortu.
Wiktor Knowski